Хуульч А.Эрдэнэцогт: Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж байгаа үед гишүүн хуралдааныг орхин гарах, саналаа өгөхөөс татгалзах эрх байхгүй

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас өнөөдөр /2021.03.24/ хэвлэлийн хурал хийлээ. Хэвлэлийн хурлын үеэр Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хууль зүйн бодлогын орон тооны бус зөвлөлийн гишүүн, хуульч А.Эрдэнэцогтын хийсэн мэдээллийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ДЭРГЭДЭХ ХУУЛЬ ЗҮЙН БОДЛОГЫН ОРОН ТООНЫ БУС ЗӨВЛӨЛИЙН ГИШҮҮН, ХУУЛЬЧ А.ЭРДЭНЭЦОГТ:

2021 оны гуравдугаар сарын 19-ний өдөр Үндсэн хуулийн цэцийн Бага суудлын хуралдаан гурван гишүүний бүрэлдэхүүнтэйгээр хуралдаж эхэлсэн байна. Энэ хуралдаан амралтын өдөр дамнаж үргэлжилсэн байна. Хуралдааны шийдвэр гарах үед нэг гишүүн санал өгөхөөс татгалзаж, хуралдааныг орхин гарсан гэсэн мэдээллийг Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүний зүгээс асуулт, хариултын журмаар олон нийтийн сүлжээнд өгсөн байна. Энэ мэдээлэлд үндэслэн хуульч хүний хувиар бага суудлын хуралдаан болсон, болоогүй, шийдвэр гарсан, гараагүй эсэх тухай байр сууриа илэрхийлье.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.4 дэх хэсэгт “Цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаа үүсгэх эсэх талаархи Цэцийн гишүүний шийдвэрийг маргагч талууд буюу Цэцийн аль нэг гишүүн эс зөвшөөрч гомдол, санал бичгээр гаргасан бол Цэцийн даргын тогтоолоор томилсон З гишүүний бүрэлдэхүүнтэй хуралдаанаар хянан хэлэлцэж, маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаа үүсгэх эсэхийг шийдвэрлэж магадлал гаргана” гэж заасан. Үндсэн хуулийн цэцийн бага суудлын хуралдаан энэ заалтын дагуу явагджээ.

Хуралдаан гурван гишүүний 100 хувийн ирцтэйгээр явагдаж, шийдвэр гаргах явцад нэг гишүүн санал өгөхөөс татгалзаж гарсан гэдэг мэдээлэл байна. Энэ бол хууль бус, буруу үйл явц болж байна гэдгийг хэлэх нь зүйтэй. Үндсэн хуулийн цэц бол шүүх гэдэгтэй бид маргадаггүй. Шүүх хуралдаанд оролцож байгаа шүүгч хуралдааныг орхин гарахыг хориглодог. Үндсэн хуулийн цэцийн Бага суудлын хуралдааныг анхан шатны шүүхтэй адилтгаж болох байх. Тэгэхээр, нэгдүгээрт, албан ёсны хуралдааныг нэг гишүүн нь дур зоргоор орхин гарна гэдэг нь байж болохгүй асуудал.

Хоёрдугаарт, хуралдаан 100 хувийн ирцтэй эхлээд, шийдвэр гаргах үед нэг гишүүн хуралдааныг орхин гарсан гэдэг нь хуралдаан хүчин төгөлдөр биш, хуралдаан болоогүй, хуралдааны ирц хүрээгүй, эсвэл гаргасан шийдвэр нь хууль бус гэж үзэх ямар ч үндэслэл болохгүй.

Яагаад гэвэл Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.4 дэх заалтаар хуралдаж буй бага суудлын хуралдаан олонхын саналаар шийдвэр гаргана. Шийдвэр олонхын саналаар гараад, Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн Д.Солонгын Үндсэн хуулийн цэцэд ирсэн хүсэлтээр маргаан үүсгэх тухай тогтоолыг хүчингүй болгох тухай Бага суудлын хуралдааны магадлал гарсан юм байна гэж ойлгогдож байна. Гэвч энэ шийдвэрийг албажуулах, албан ёсны болгох асуудалд сааталд орсон байна. Энэ талаар Ерөнхийлөгчийн зөвлөхүүд тодорхой ярьсан.

Хууль зүйн талаасаа, нэгдүгээрт, Үндсэн хуулийн цэцийн хурал тасралтгүй явагдах ёстой, хоёрдугаарт, Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж байгаа үед гишүүн хуралдааныг орхин гарах үндэслэл байхгүй, гуравдугаарт, хуралдааны үеэр шийдвэр гаргах гэж байгаа түвшинд саналаа өгөхөөс татгалзах эрх байхгүй. Энд шүүхтэй адилхан процесс явагдах ёстой. Гэтэл нэг гишүүн нь зориудаар хуралдааныг орхин гарсан нь Үндсэн хуулийн цэц өөрөө улстөржсөн институц болсон юм биш үү гэдэг ноцтой дүгнэлтийг хийж болохоор харагдаж байна.

Нэгэнт олонхын саналаар шийдвэр гарсан бол олонхын шийдвэрийг албажуулж гарын үсэг зурахаас татгалзах эрх байхгүй. Хуулийг сахин биелүүлэх, Үндсэн хуулийн цэцийн үйл ажиллагаа хууль дээдлэх зарчимд үндэслэж хэлбэрэлтгүй явагдах үйл явцыг саатуулах эрх хэнд ч байхгүй. Тийм учраас Үндсэн хуулийн цэцийн хууль ёсны шийдвэр гарчээ, олон нийтийн хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр бичиж байгаа шиг цэцийн хуралдаан болоогүй, цэцийн шийдвэр гараагүй гэдэг нь үндэслэлгүй байна гэдгийг шийдвэр гаргах үйл ажиллагаанд оролцсон гишүүн албан ёсоор мэдэгдсэнийг үндэслэн хэлж байна. Шийдвэрээ албажуулах Үндсэн хуулийн цэцийн үүрэг юм. Энд ямар нэг саатал, гацаа гарах ёсгүй гэдгийг эцэст нь хэлье. Та бүхэнд баярлалаа” гэлээ.